آموزش اهمیت ویرایش متن

[.NAFAS.]

اهمیت ویرایش متن چیست؟شاید برای شما هم پیش آمده که در حال خواندن یک مقاله یا داستانی باشید و کمی که از خواندن گذشته، احساس کرده‌اید که نثر نویسنده یکدست‌ نیست؛ یا نبودن علائم نگارشی، درک مطلب را برای شما دشوار کرده است. این موضوع ممکن است شما را به کل از خواندن ادامه متن منصرف کند. احتمالاً تا همین‌جای این مقاله هم متوجه شده‌اید که اهمیت ویرایش متن چیست. اما ما قصد داریم در این مقاله این موضوع را بیشتر بررسی کنیم. 

1- ارزیابی سریع مخاطب در اولین برداشتشما چطور یک کتاب یا مقاله‌ای را برای خواندن انتخاب می‌کنید؟ بسیاری از ما در اولین مواجهه با یک متن، تلاش می‌کنیم با بررسی سریع و تندخوانی بعضی از پاراگراف‌ها، بسنجیم که آیا به مطالعه این کتاب علاقمندیم یا خیر.

تصور کنید که مخاطب با متنی مواجه شود که غلط‌های املایی فاحش یا جمله‌بندی‌های طولانی آن، درک مطلب را برای مخاطب سخت کرده باشد. بعید است که مخاطب در نگاه اول چنین کتابی را برگزیند. این امر حتی درباره پایان‌نامه و یا مقالات علمی که برای کسب پذیرش از مجله‌های معتبر نوشته شده‌اند، نیز صادق است. هم‌چنین قالب‌بندی نامناسب، ارجاع‌های نادرست، شکل‌ها و نمودارهای غیراستاندارد و غیرقابل فهم، یا شماره‌گذاری و فصل‌بندی و به‌هم‌ریختگی عناوین از اشتباهاتی تلقی می‌شود که داور را در همان ابتدای امر دچار تردید می‌کند.

[.NAFAS.]

2- افزایش اعتبار متنویرایش زبانی، فنی، محتوایی و علمی یک متن می‌تواند به اعتبار متن شما بیفزاید. وقتی فردی متخصص، مقاله یا پایان‌نامه شما را بررسی کند می‌تواند نکاتی را به شما گوشرد کند که به آن توجه نکرده‌اید. برای مثال ممکن است ادعایی را مطرح کرده‌ باشید و دلایل کافی برای اثبات آن را فراموش کرده باشید. با نظرات یک منتقد، بهتر می‌توانید مطالب را روشن کنید. این کار به شما کمک می‌کند که داوران بهتر بتوانند درباره مطلب شما قضاوت کنند.

3- افزایش کیفیت متنبرخی از افراد فکر می‌کنند که ویرایش یک متن کاری فرمالیته و اضافه است و حتی اگر هم لازم باشد، فقط به مقالات علمی و یا کتب تخصصی مربوط است. پس شاید بد نباشد که کمی به اهمیت این موضوع در ادبیات داستانی و شعر هم اشاره کنیم.

بیایید سری به تاریخ ادبیات ایران و جهان بزنیم؛ برای مثال، محمدرضا جعفری داستان ثریا در اغما اثر اسماعیل فصیح را ویراستاری کرده است. این اثر نمونه بارزی است که نشان می‌دهد، رابطه نویسنده و ویراستار، تا چه اندازه می‌تواند رابطه‌ای سازنده باشد؛ زیرا ویراستار این کتاب به نویسنده پیشنهادهایی داد که اسماعیل فصیح آن را پذیرفت و توانست با تغییر پایان‌بندی، آن را به رمانی خوش‌ساخت تبدیل کند.

یکی دیگر از مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد، گزارشی است که به قلم الکس کلارک (Alex Clark)، روزنامه نگار و سردبیر انگلیسی با عنوان هنر گمشده ویرایش در گاردین به چاپ رسیده است. کلارک ادعا کرده است که یک روز جاناتان فرانزن، نویسنده آمریکایی، در حین مصاحبه فهمید که کتاب آزادی او که به تازگی در بریتانیا به چاپ رسیده، پر از اشتباهات فاحش است و این موضوع وقتی رسانه‌ای شد ضربه مهلکی به ناشر و نویسنده وارد کرد. علت این اشتباه توجه نکردن به ویرایش پیش از چاپ یک متن بود.

همین دو مثال به قدر کافی نشان می‌دهد که حتی ویرایش متون ادبی را که شامل سبک و سیاق مشخص و خاص یک نویسنده هست، نباید نادیده گرفت

[.NAFAS.]

4- انتقال بهتر مطلبویرایش یک متن باعث می‌شود که پیام مطلب برای مخاطب روشن‌تر شود. جملات کوتاه و دقیق باعث می‌شود ذهن خواننده فرصت کافی برای حلاجی مطلب پیدا کند. علائم نگارشی هم از ایجاد سوءبرداشت جلوگیری می‌کند و خواننده بهتر می‌تواند با نویسنده و سبک نوشتاری او ارتباط برقرار کند. متن‌های در هم‌پیچیده و نامرتب به‌راحتی می‌توانند ذهن مخاطب را دچار چالش کنند.

5- انسجام مطالبپاکیزگی متن، ترتیب منطقی رویداد‌ها، شماره‌گذاری‌های صحیح، فاصله‌گذاری‌های مناسب، پاراگراف‌بندی‌های درست و نکاتی که در ویراستاری متن باید رعایت شود، باعث می‌شود که ذهن مخاطب نظمی را در حین خواندن احساس کند. ممکن است در میان نوشتن مطالبی را فراموش کرده باشید و یا جایی از داستان از منطق خودش خارج شده باشد. ویراستار می‌تواند به شما کمک کند که حفره‌های متن خود را بیابید و آنها را اصلاح کنید.

6- یکسان‌سازی لحندر ویراستاری باید دقت کرد که لحن یک متن منعکس‌کننده شخصیت واقعی نویسنده و متناسب با موضوع آن باشد. مثلاً ممکن است یک نویسنده در نوشتن مقاله علمی یا گزارش خبری از لحن خودمانی و دوستانه استفاده کند. روزنامه‌نگاری را تصور کنید که در حین نوشتن یک گزارش، نتواند احساسات خودش را کنترل کند و الفاظی را به کار بندد که صحیح نباشد. جملات دوپهلو ممکن است باعث شود که آنچه را دقیقا مدنظر نویسنده است به‌درستی به مخاطب منتقل نشود. کار ویراستار این است که از چنین اتفاقاتی جلوگیری کند.

7- صرفه‌جویی در زمان مخاطبنوشته‌های نادرست و ناسازگار با زبان معیار، وقت خواننده را برای خواندن یک متن تلف می‌کند. زیرا متن ویرایش‌شده، خواناتر است و مخاطب می‌تواند پیام آن به سرعت درک کند. بنابراین زمان کمتری را برای مطالعه صرف خواهد کرد. این موضوع می‌تواند در بهره‌وری افراد تأثیر به‌سزایی داشته باشد. مزیت درک مناسب پیام متن این است که خواننده می‌تواند به‌راحتی و بدون هیچ دخل و تصرفی پیام مطلب را به دیگران نیز انتقال بدهد.

[.NAFAS.]

8- تصحیح خطاهای انسانینوشتن، کاری است انسانی و به همین دلیل می‌تواند دچار خطاهای انسانی شود. بیشتر نویسندگان عادت‌های شخصی در نوشتن دارند. برای مثال، در به‌ کار بردن علائم نگارشی افراط می‌کنند و یا مطالب را در پاراگراف‌های طولانی و خسته‌کننده می‌نویسند. ویرایش می‌تواند بسیاری از این عادت‌های شخصی را اصلاح کند و در نهایت متنی را برای چاپ و نشر آماده کند که از همه نظر پاکیزه و مطابق اصول زبان فارسی است.

9- جلوگیری از آسیب بر پیکره زبان و ادب فارسیزندگی و اصالت هر زبانی به میزان دقت‌ نظر سخنورانش بستگی دارد. اگر بخواهیم به عنوان نویسنده، محقق، پژوهشگر و یا خبرنگار یا فردی که قلم در دست می‌گیرد، اصول و اسلوب زبان فارسی را رعایت نکنیم؛ ممکن است مخاطبان ما شکل نادرست کلمات، جملات و اصطاحات را از متن ما بیاموزند و آن را در صحبت‌ها و یا نوشته‌های خود به کار ببرند. این امر سبب می‌شود که به مرور زمان، آسیب جدی بر پیکره زبان و ادبیات فارسی وارد شود.